دیسک‌ کمر چیست و چگونه عمل می‌کند؟

آنچه در این مقاله از مجله ژن سبز می خوانید:

• دیسک کمر چیست؟
• علائم رایج دیسک‌کمر کدام است؟
• چه عواملی خطر بروز دیسک‌کمر را افزایش می‌دهند؟
• چگونه دیسک‌کمر را تشخیص دهیم؟
• آیا دیسک کمر درمان دارد؟
• روشهای درمان دیسک کمر

دیسک کمر چیست؟

دیسک کمر (Intervertebral Disc) ممکن است در اثر جراحتی کوچک شعله‌ور شود یا به آرامی ظاهر شود و به طور اسرار آمیزی پایان یابد. فتق دیسک که به آن دیسک پاره شده یا دیسک لغزیده هم گفته می‌شود، معمولاً در قسمت تحتانی کمر اتفاق می‌افتد. این عارضه شایع‌ترین دلیل ایجاد درد در قسمت تحتانی کمر و درد ساق پا است. میزان آسیب دیسک کمر به‌طور قابل‌ ملاحظه‌ای متفاوت است و به دیسک‌کمر خفیف، متوسط و شدید دسته‌بندی می‌شود. دیسک کمر شدید ناشی از شکستن دیسک کمر و فرسایش دیوارهٔ حلقوی کمر است.

مهره‌ها به وسیله دیسک‌های بین مهره‌ای از هم جدا شده‌اند. دیسک بین مهره‌ای مانند بالشتی که ضربه را جذب می‌کند، عمل کرده و باعث افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات می‌شود. این دیسک‌ها از ژل‌های نرمی (نوکلئوس پولپوزوس Nucleus Pulposus) که با حلقه سخت‌تری از غصروف (آنولوس فیبروز Annulus fibrosus) احاطه شده است، تشکیل شده‌اند.

این عارضهٔ دردناک زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت نرم دیسک برآمدگی پیدا کرده و به کانال نخاع نفوذ می‌کند. این برآمدگی معمولاً به عنوان دیسک برآمده یا دیسک پاره شده شناخته می‌شود که می‌تواند ریشه عصب را فشرده ساخته و به آن آسیب برساند.

علامت مشخص برای دیسک کمر دردی است که ازناحیهٔ پایینی ستون فقرات در کمر احساس شود. همچنین ممکن است این افراد دچار بی حسی، مور مور یا ضعف در ناحیه ران یا پا شوند.

علائم رایج دیسک کمر کدام است؟

• درد پایین کمر
• درد در پا یا افزایش درد در هنگام نشستن
• درد در باسن
• سوزش یا مورمور در پایین پا
• ضعف، بی حسی یا مشکل داشتن در حرکت دادن ران یا پا
• تیر کشیدن پا به سمت پایین که بر خاستن را مشکل می‌کند
• از دست دادن کنترل روده و مثانه
• اغلب، درد به پایین کمر گسترش یافته و بسته به اینکه دیسک کمر به کجا اثر کرده باشد بر یکی از پاها اثر می‌کند.
• حتی درد ممکن است به انگشتان شما نیز برسد.

برای بعضی از مردم درد دیسک‌کمر می‌تواند شدید باشد و انجام کارهای معمول را برای آنها دشوار کند. برای بعضی افراد نیز این درد کوتاه‌مدت است و فقط گاهی بروز می‌کند که البته ممکن است به مرور شدیدتر شود.

چه عواملی خطر بروز دیسک کمر را افزایش می‌دهند؟

سن

اغلب افرادی که دچار دیسک‌کمر می‌شوند، سنی بین 30 تا 50 سال دارند.

وزن

اضافه‌وزن می‌تواند به ستون فقرات شما فشار وارد کند. این بدان معنی است که زنان باردار یا افراد چاق شانس بیشتری برای دچار شدن به دیسک کمر دارند.

بیماری

دیابت می‌تواند باعث آسیب به عصب سیاتیک شود.

شغل

بلندکردن مداوم وزنه یا نشستن به مدت طولانی می‌تواند به دیسک آسیب وارد کند.

عادات روزانه

مصرف تنباکو یا کشیدن سیگار، قرارگیری بدن در حالت ناصحیح و … از عوامل خطری است که احتمال ابتلا به بیرون‌زدگی دیسک‌کمر را افزایش می‌دهد.

چگونه دیسک کمر را تشخیص دهیم؟

معاینات فیزیکی می‌تواند کاهش احساس، ضعف یا کاهش رفلکس‌های تاندون را در ناحیه‌ای که عصب منتهی به آن آسیب دیده است، مشخص کند. برای اثبات فتق دیسک کمر آزمایش بلند کردن پا انجام می‌شود که در صورت ابتلا، بیمار فشار ریشه عصب را در ناحیهٔ پشتی پایی که بالا نگه داشته است، احساس می‌کند.

آیا دیسک کمر درمان دارد؟

اغلب افرادی که به دیسک کمر مبتلا هستند با استراحت کوتاهی (حدوداً سه هفته) بهتر می‌شوند و به پزشک و عمل جراحی نیازی ندارند.

البته توجه داشته باشید، در ابتدا شما ممکن است از روی غریزه استراحت کنید، اما بهتر است بدانید حرکت کردن به کاهش التهاب کمک می‌کند. البته در حد معمول و به شکل صحیح!

روشهای درمان دیسک کمر

مصرف دارو:

• استامینوفن، آسپرین و داروهای NSAID(ایبوبروفن، کتوپروفن یا ناپروکسن)
• تجویز شل کننده عضلات برای سهولت اسپاسم عضلات
• تجویز داروهای ضد افسردگی برای کمر دردهای مزمن
• تجویز داروهای ضد درد برای دردهای شدید
• در بعضی موارد تزریق آستروئید در فضای اطراف نخاع

نکته: دیسک کمر فعالیت را سخت می‌کند اما استراحت در رختخواب توصیه نمی‌شود.

برای مدیریت دیسک‌کمر باید طبق اصول فیزیوتراپی، وضعیت نشستن، ایستادن و فعالیت مناسب برای دیسک کمر خود را پیدا کنید.

اگر درمان‌های خانگی و داروها اثر نکنند، پزشک شما احتمالاً داروهای قوی‌تری مانند ضدالتهاب و آرام کنندهٔ عضلات تجویز می‌کند. همینطور اگر درد شما بیشتر از 3 ماه طول بکشد، به عمل جراحی نیاز دارید.

عمل جراحی

وقتی همهٔ راه‌ها شکست خورد، عمل جراحی آخرین پناه برای 5 تا 10 درصد افرادی است که به دیسک کمر مبتلا هستند. اگر شما دچار دیسک‌کمر خفیف هستید اما بعد از 3 ماه استراحت هنوز درد را احساس می‌کنید، باید دارو مصرف کرده و برای عمل جراحی آماده شوید.

دو گزینه عمومی برای عمل جراحی دیسککتومی(Discectomy) و لاینکتومی(Laminectomy) هستند.

دیسککتومی:

طی این عمل، جراح شما آنچه به دیسک‌کمر شما فشار وارد می‌کند را حذف می‌کند. چه دیسک فتق باشد چه اسپور استخوان باشد.

هدف از این عمل حذف قسمتی است که سبب فشار آمدن به عصب سیاتیک می‌شود و گاهی اوقات جراح مجبور می‌شود یک دیسک را به طور کامل خارج کند تا مشکل پایان یابد. طی عمل دیسککتومی یک بیهوشی عمومی خواهید داشت و ممکن است همان روز به خانه برگردید.

لاینکتومی:

لاینا قسمتی از حلقه استخوان است که نخاع را پوشش می‌دهد.

در طی عمل لاینکتومی، جراح شما لاینا را حذف می‌کند و به این ترتیب فشار وارده بر عصب سیاتیک را برمی‌دارد.

طی این عمل از بیهوشی عمومی استفاده شده به این معنی که هوشیاری ندارید و این وضعیت ممکن است تا 2 ساعت به طول انجامد.

شما باید آن روز را در بیمارستان استراحت کنید و دستورالعملی مبنی بر شروع حرکت بعد از روز عمل دریافت کنید..

منابع :
American Academy of Orthopaedic Surgeons. “Sciatica.”
Mayo Clinic. “Sciatic Nerve.”
Mayo Clinic “Sciatica.”