کراتین خون بالا چه خطراتی دارد؟ + درمان فوری در خانه
افزایش سطح کراتین خون یکی از عوامل مهم در ارزیابی بیماری‌های کلیوی است. اگر سطح کراتین در آزمایش خونتان بالاست و شما را نگران کرده، پیشنهاد ما خواندن این مقاله از ژن سبز است که در آن با زبان ساده و علمی به علل، علائم، عوارض و راهکارهای مفید برای درمان کراتین خون بالا اشاره خواهیم کرد.
در یک کلام:
کراتینین خون بالا نشانه کاهش عملکرد کلیه است و میتواند پیامدهای متعددی داشته باشد؛ از جمله نارسایی کلیه، افزایش فشار خون، خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی، ورم بدن به‌دلیل تجمع مایعات، خستگی، تهوع، بی‌اشتهایی و...
در موارد شدید، وضعیت اورمی ایجاد میشود که تهدیدکننده حیات بوده و نیاز به دیالیز دارد،.
همچنین مشکلات متابولیکی، پوکی استخوان و ضعف عضلانی میتوانند به‌طور ثانویه ظاهر شوند.
همه مطالب در یک نگاه
کراتین خون چیست ؟
قبل از شروع این مقاله باید تفاوت بین کراتین و کراتینین را بدانیم. کراتین (creatine) یک ماده آلی در عضلات است که در تامین و ذخیره انرژی آنها نقش دارد.
کراتینین (creatinine) از طرفی یک ماده زائد در بدن است که از متابولیسم کراتین تولید میشود. کراتینین وارد خون شده و سپس از ادرار و توسط کلیه دفع می‌گردد. سطح کراتینین در خون شاخص عملکرد کلیه‌ها است. به کراتینین خون، کراتین خون گفته میشود که درست نیست؛ اما یک غلط مصطلح است و جا افتاده است.
در ادامه مقاله هر موقع به کراتین خون اشاره کردیم منظور همان کراتینین است.
کراتین خون باید چند باشد ؟
دقت کنید میزان نرمال کراتین خون به جنسیت، سن، رژیم غذایی و فعالیت بدنی بستگی دارد. و اعداد زیر میانگین نرمال جامعه است؛ ممکن است برای بدن شما مقادیر بیشتر یا کمتر نیز نرمال باشد؛ بنابراین برای تصمیم‌گیری راجع به سطح کراتین خون به متخصص مراجعه نمایید.
| گروه | محدوده نرمال (mg/dL) |
|---|---|
|
مردان |
0.6–1.2 |
|
زنان |
0.5–1.1 |
|
کودکان |
0.3–0.7 |
مقادیر بالاتر از اعداد ذکر شده در جدول ممکن است نشانه نارسایی کلیوی باشد که در ادامه به آن مفصل خواهیم پرداخت.
علت کراتین خون بالا چیست ؟
برای کنترل و درمان یک شرایط خاص باید علت آن را بدانیم. هر تغییر در بدن میتواند علت‌های متفاوتی داشته باشد؛ کراتین خون بالا نیز از این قضیه مستثنی نیست. علل کراتین خون بالا شامل موارد زیر است:
| علت | توضیح کوتاه |
|---|---|
|
مشکلات کلیه |
کاهش دفع کراتینین به علت نارسایی، انسداد یا عفونت (pyelonephritis) |
|
کم‌آبی |
کم شدن حجم خون -->کاهش فیلتراسیون کلیه |
|
رژیم پر پروتئین |
افزایش تولید کراتین و کراتینین |
|
دیابت |
آسیب عروقی و نفروپاتی دیابتی |
|
فشار خون بالا |
تخریب تدریجی بافت کلیه |
|
لوپوس و بیماری‌های خودایمنی |
التهاب و آسیب مستقیم کلیه |
|
فعالیت بدنی سنگین |
تجزیه بیشتر عضلات و تولید کراتینین اضافی |
|
مصرف مکمل کراتین |
افزایش مصنوعی سطح کراتینین خون |
|
مصرف برخی داروها |
داروهایی مانند NSAID، داروهای شیمی‌درمانی، ACE inhibitor و... |
|
افزایش سن |
کاهش طبیعی عملکرد کلیه‌ها |
کراتین خون بالا چه خطراتی دارد ؟
کراتین خون بالا، علاوه بر خطراتی که بر سلامتی دارد، نشان‌دهنده مشکلات جدی مانند نارسایی کلیوی حاد و مزمن هم است. خطرات کراتین خون بالا عبارتند از:
1. احتباس مواد سمی در بدن
وقتی کراتین خون بالا می‌رود، معمولا نشانه نارسایی کلیه در دفع مواد سمی است؛ با درست کارنکردن کلیه و کاهش نرخ فیلتراسیون گلومرولی (eGFR)، مواد سمی مانند اوره و... در بدن تجمع یافته و علائمی مانند تهوع، خواب آلودگی، تشنج و... را در پی خواهند داشت.
ادم (تورم در دست و پاها) و تغییر الگوی ادراری میتوانند جزو نشانه‌های کراتین خون بالا باشند و فورا نیاز به پیگیری توسط پزشک دارند.
2. مشکلات قلبی و عروقی
نارسایی کلیه تعادل یونهای بدن مثل کلسیم، پتاسیم، سدیم و... را به هم می‌زند؛ در نهایت موجب بیماری‌های قلبی و عروقی مثل فشار خون بالا، آریتمی، نارسایی کلیه و... میشود که یکی از مهم‌ترین عوارض کراتین خون بالاست.
3. مشکلات استخوانی و متابولیسمی
افزایش سطح کراتینین خون به طور مستقیم نقشی روی مشکلات استخوانی ندارد؛ اما کاهش عملکرد کلیه باعث عدم تعادل یونهای بدن میشود مثل فسفر، کلسیم و... که این عدم تعادل، ضعف عضلانی و استخوانی را در پی دارد. با به هم خوردن تعادل بدن مشکلات متابولیسمی نیز قابل پیش‌بینی هستند.
راه های پایین آوردن اوره و کراتینین خون
| راه اصلی پایین آوردن کراتین خون | اقدامات توصیه‌شده |
|---|---|
|
۱. اصلاح رژیم غذایی |
|
|
۲. تغییر سبک زندگی |
|
|
۳. درمان‌های پزشکی |
|
برای پیشگیری از کراتین خون بالا چه کنیم؟
در مرحله اول حفظ سلامت کلیه‌ها بسیار مهم است؛ زیرا اگر آنها درست کار کنند مشکل افزایش کراتین خون را نخواهیم داشت. روش‌های پیشگیری از کراتین خون بالا:
-
نوشیدن آب کافی: نوشیدن آب کافی از انسداد مجاری ادرای و سنگ کلیه جلوگیری می‌کند. اما اگر بیماری کلیوی مانند نارسایی کلیوی دارید، مصرف آب زیاد توصیه نمی‌شود و با پزشک خود مشورت نمایید.
-
رژیم غذایی سالم: رژیم غذای پر از پروتئین موجب افزایش کراتینین خون میشود. مصرف هر ماده غذایی در رژیم از جمله پروتئین‌ها باید متعادل باشد.
بیشتر بخوانید: 10 منبع پروتئین ارزان برای عضله‌سازی
-
ورزش و فعالیت بدنی متعادل: ورزش با جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه، به سلامت کلیه‌ها کمک شایانی می‌کند. البته باید دقت کنید در طی ورزش دهیدراته نشوید.
-
ترک سیگار و الکل: سیگار، الکل و مواد مخدر اثر بسیار مخربی روی کلیه و کبد دارند.
-
کاهش استرس: مطالعات ثابت کرده‌ا‌ند استرس تاثیر همه جانبه روی همه ارگان‌ها و سیستم‌های بدن اعم از سیستم ایمنی، قلب، کلیه و... می‌گذارد. برای جلوگیری از بیماری حتما از استرس خود بکاهید تا با افزایش سن زندگی سالم‌تری داشته باشید.
درمان های خانگی کراتین خون بالا
برای درمان اصلی کراتین خون بالا حتما به پزشک مراجعه نمایید و از درمان‌های خانگی اجتناب کنید؛ اما شما میتوانید در حین روند درمان اصلی، از برخی درمان‌های مکمل در خانه نیز کمک بگیرید. برای مثال استفاده از میوه‌های سرشار از آنتی‌اکسیدان مثل توت‌فرنگی، بلوبری، انگور و...، میوه‌هایی با محتوی پتاسیم کم مانند هندوانه و سبزیجات با فیبر بالا توصیه میشود.
برای اطلاعات بیشتر یه مقاله میوه‌های مفید برای کراتین خون بالا مراجعه نمایید.
نوشیدن آب کافی، پرهیز از میوه‌های غنی از پتاسیم مانند موز، پرهیز از غذاهای فراوری شده مانند سوسیس و کالباس و غذاهای پر نمک، فعالیت بدنی مناسب و ترک سیگار و الکل برای بهبود وضعیت کراتین خون بسیار مفیدند.
پایین بودن کراتین خون
همانطور که گفته شد کراتینین یک شاخص مهم در ارزیابی فعالیت کلیه‌ها محسوب میشود و افزایش آن ممکن است نشان‌دهنده نارسایی کلیوی باشد؛ اما تشخیص این مورد فقط با پزشک شماست. گاهی کراتین خون به شدت پایین می‌آید که این نیز گاهی نشانه موضوعی جدی مانند سوءتغذیه، ضعف و تحلیل عضلانی، بیماری کبدی و... باشد.
کراتین خون پایین چه خطراتی دارد
همانطور که گفته شد پایین بودن کراتینین خون دلایلی دارد و خطرات آن نیز با توجه به دلیل آن میتواند متفاوت باشد. در جدول پایین دلایل، توضیح آنها و خطرات احتمالی خلاصه شده است.
| دلیل | توضیح | خطرات |
|
کاهش توده عضلانی و سارکوپنی |
کاهش میزان توده عضلانی در اثر بیماری یا سالمندی |
ضعف جسمانی |
|
سوء تغذیه |
به دلیل دریافت ناکافی پروتئین‌های ضروری |
ضعف جسمانی |
|
بیماری مزمن کبدی |
تولید کمتر کراتین در کبد |
بیماری کبدی |
|
بارداری و افزایش حجم مایعات بدن |
به علت افزایش حجم مایعات بدن در بارداری میزان کراتینین پایین می‌آید. |
مراجعه به پزشک برای تصمیم گیری بهتر |
کراتینین پایین باید به عنوان علامتی هشداردهنده تلقی شود، به خصوص در بیماران بستری، مسن، یا افراد دارای بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری قلبی و...؛ این وضعیت نیازمند بررسی دقیق سبب‌شناسی و مراقبت جدی برای جلوگیری از پیامدهای جدی‌تر است.
کاهش زیاد کراتین خون نسبت به سطح پایه بدن، مهم‌تر از کراتین خون پایین است؛ برای مثال اگر شخصی همیشه کراتین خون 0.5 داشته باشد خطری جدی نیست، اما اگر از کراتین 1 به 0.5 mg/dl برسد؛ مشکل جدی بوده و نیازمند بررسی است.
کراتینین پایین خون با افزایش ریسک مرگ‌ومیر، عوارض پزشکی و اختلال عملکرد عضلانی در بیماران بستری مرتبط است و نشانه‌ای از ضعف جسمانی، سوء تغذیه یا بیماری زمینه‌ای شدید تلقی میشود.
علائم پایین بودن کراتین خون
علائم پایین بودن کراتین خون معمولاً مستقیم و واضح نیستند و اغلب هنگام انجام آزمایش خون مشخص می‌شوند، اما اگر این کاهش ناشی از مشکلات زمینه‌ای مانند تحلیل توده‌ی عضلانی، سوءتغذیه یا بیماری‌های عضلانی باشد، میتواند با نشانه‌هایی همراه باشد.
افراد ممکن است دچار ضعف و کاهش قدرت عضلانی، خستگی زودرس، کاهش وزن، بی‌حالی و افت توان جسمی شوند. در سالمندان، این وضعیت میتواند به افزایش خطر زمین‌خوردگی و شکستگی‌ها منجر شود.
به طور کلی، پایین بودن کراتینین به تنهایی بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای در بدن است که نیاز به بررسی دارد. البته دقت کنید که پایین بودن کراتین خون در بارداری تا مقداری طبیعی است.
سوالات متداول
کراتین چند نیاز به دیالیز دارد؟
معمولاً وقتی کراتینین بالای ۷–۸ mg/dL همراه با علائم اورمیک یا نارسایی کلیه باشد دیالیز لازم میشود.
کاهش کراتین خون با رژیم غذایی ممکن است؟
بله، کاهش مصرف گوشت قرمز، نمک و غذاهای فرآوری‌شده همراه با افزایش میوه و سبزیجات میتواند سطح کراتینین را پایین بیاورد.
چگونه کراتین خون را کاهش دهیم؟
با کنترل فشار خون و قند، محدود کردن پروتئین حیوانی و نمک، مصرف آب کافی (طبق نظر پزشک) و اجتناب از داروهای مضر کلیوی
آیا کراتین فشار خون را بالا می برد؟
مستقیم نه، اما بالا بودن کراتینین ناشی از نارسایی کلیه اغلب با افزایش فشار خون همراه است.
آیا لیموترش تاثیری بر کراتین خون دارد؟
لیموترش به طور مستقیم کراتینین را کاهش نمی‌دهد اما به بهبود هیدراتاسیون و کاهش بار کلیوی کمک می‌کند.
نوشیدن الکل چه تاثیری بر کراتینین خون دارد؟
الکل با آسیب به کبد و کلیه‌ها میتواند دفع کراتینین را مختل کرده و سطح کراتین خون را بالا ببرد.
در صورت بالا بودن کراتینین خون از چه غذاهایی باید اجتناب کرد؟
گوشت قرمز، غذاهای شور، غذاهای فرآوری‌شده (سوسیس، کالباس)، لبنیات پرپروتئین و غذاهای سرخ‌شده.
آیا مصرف بالای گوشت قرمز سبب افزایش کراتین خون میشود؟
بله، پروتئین حیوانی زیاد باعث افزایش تولید کراتین میشود.
چه غذاهایی سطح کراتینین را کاهش می دهند؟
میوه‌ها و سبزیجات تازه، برنج، سیب‌زمینی (در حد مجاز پتاسیم)، غلات کامل و دمنوش‌های مدر مثل جعفری و چای سبز
آیا آزمایش کراتین نیاز به ناشتایی دارد؟
خیر، معمولاً نیاز به ناشتایی ندارد مگر اینکه همراه آزمایش‌های دیگر (مثل قند خون) درخواست شود.
آیا نوشیدن آب می تواند کراتینین را کاهش دهد؟
بله، مصرف آب کافی میتواند دفع کراتینین را تسهیل کند مگر در نارسایی پیشرفته که محدودیت مایعات لازم است.
آیا سیگار کشیدن تاثیری بر کراتین خون دارد؟
بله، سیگار با آسیب به عروق و کلیه‌ها میتواند به مرور سطح کراتینین را افزایش دهد.
منابع
- https://www.healthline.com/health/high-creatinine-symptoms
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14569102/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4958791/
