داروی گیاهی برای کشتن میکروب معده + علائم، دلایل و درمان

پشتیبان سایت

07 آبان 1404

زمان مورد نیاز برای مطالعه: 16 دقیقه

میکروب معده یا همان هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های باکتریایی در انسان است که می‌تواند سال‌ها بدون علامت در معده زندگی کند. این باکتری مارپیچی‌شکل توانایی شگفت‌انگیزی در تحمل محیط اسیدی معده دارد و در برخی افراد باعث التهاب، زخم یا حتی سرطان معده می‌شود.

شناخت علائم میکروب معده، روش‌های درمان دارویی و خانگی، و تغذیه مناسب نقش بسیار مهمی در پیشگیری از عوارض آن دارد. در این مقاله، به‌صورت علمی و ساده، تمام نکات مهم درباره‌ی میکروب معده، علائم، راه‌های درمان و غذاهای مفید و مضر برای آن را مرور می‌کنیم.

در یک کلام: میوه‌ها و سبزیجات غیر اسیدی (توت‌ها، بروکلی، کلم و اسفناج)، پروتئین‌های کم‌چربی (مرغ، ماهی و تخم‌مرغ)، مواد پروبیوتیک (ماست و کفیر)، و همچنین عسل طبیعی و روغن زیتون برای سلامت فلور معده مفیدند.
غذاهای ساده و کم‌چربی (برنج، نان و پاستا) و اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶ هم به کاهش التهاب و حمایت از باکتری‌های مفید معده کمک می‌کنند.

همه مطالب مهم در یک نگاه

میکروب معده معمولاً توسط باکتری Helicobacter pylori ایجاد می‌شود که در محیط بسیار اسیدی معده هم زنده می‌ماند.
هلیکوباکتر پیلوری از طریق دهان، مصرف آب و غذای آلوده، یا تماس با مدفوع فرد مبتلا منتقل می‌شود.
علائم شایع این باکتری شامل سوزش معده، نفخ، تهوع، بوی بد دهان، بی‌اشتهایی، درد در بالای شکم و در موارد شدید زخم یا خونریزی معده میباشد.
تشخیص بیماری با آزمایش مدفوع، تست تنفسی اوره، آزمایش خون یا آندوسکوپی همراه با نمونه‌برداری انجام می‌شود.
درمان دارویی شامل ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها (مانند کلاریترومایسین و آموکسی‌سیلین) به همراه داروهای مهارکننده اسید (مثل امپرازول) است و معمولاً ۱۰ تا ۱۴ روز طول می‌کشد.
مصرف میوه‌ها و سبزیجات غیر اسیدی (مثل بروکلی، کلم، اسفناج)، پروبیوتیک‌ها (ماست، کفیر) و عسل طبیعی به بهبود فلور معده کمک می‌کند.
غذاهای چرب، تند، فرآوری‌شده، نوشیدنی‌های گازدار و کافئین‌دار باعث تحریک اسید معده و تشدید علائم می‌شوند.

میکروب معده چیست

میکروب معده یعنی گروهی از میکروارگانیسم‌هایی که به طور طبیعی ساکن معده هستند یا به اصطلاح فلور معده‌اند. اما در تعریف عمومی کلمه میکروب معده معمولا به عفونت هلیکوباکترپیلوری (H. pylori) اشاره دارد. که حدود 50 درصد مردم به آن مبتلا هستند و بسیاری نیز در طول زندگی خود به آن مبتلا خواهند شد.

هلیکوباکترپیلوری چیست؟

هلیکوباکتر پیلوری یک باکتری گرم منفی (Gram-negative)، مارپیچی‌شکل ، متحرک و میکروآئروفیل (microaerophilic) است که به خانواده‌ی Helicobacteraceae تعلق دارد. این باکتری معمولاً در لایه‌ی مخاطی معده انسان رشد می‌کند.

این میکروب یکی از شایع‌ترین عفونت‌های انسانی در جهان محسوب می‌شود و تخمین زده می‌شود بیش از نیمی از جمعیت کره زمین به آن آلوده باشند. هلیکوباکتر بسیار مقاوم است؛ چرا که میتواند در محیط اسیدی معده زندگی کند.

این باکتری با تولید آنزیم اوره‌آز (Urease)، اوره را به آمونیاک تبدیل می‌کند تا محیط اسیدی معده را خنثی کرده و زنده بماند؛ این ویژگی‌ای است که آن را از بسیاری از باکتری‌ها متمایز می‌کند.

مطالعه بیشتر: هلیکوباکتر پیلوری نخستین باکتری بود که به طور قاطع نشان داد باکتری‌ها می‌توانند در محیط اسیدی معده زنده بمانند. کشف آن توسط بری مارشال و رابین وارن در سال ۱۹۸۲ صورت گرفت که در سال ۲۰۰۵ جایزه نوبل پزشکی را دریافت کردند.

علائم میکروب معده چیست؟

میکروب معده یا همان باکتری هلیکوباکتر پیلوری در بسیاری از افراد بدون علامت است؛ یعنی ممکن است سال‌ها در معده وجود داشته باشد بدون اینکه فرد متوجه شود. اما وقتی بافت معده دچار التهاب یا زخم شود، علائم مختلفی ظاهر می‌شوند. علائم میکروب معده شامل:

نوع علائم	نمونه‌ها و توضیحات
درد یا سوزش معده	درد یا سوزش در قسمت بالای شکم (ناحیه اپی‌گاستر) که معمولاً بین وعده‌های غذایی یا در حالت ناشتا بیشتر می‌شود. گاهی پس از خوردن غذا یا مصرف آنتی‌اسید موقتاً بهتر می‌شود.
نفخ و احساس پری زودرس	حتی پس از خوردن مقدار کمی غذا، فرد احساس سنگینی یا پری معده دارد.
آروغ زیاد	به‌دلیل افزایش گاز در معده و تحریک دیواره گوارشی، آروغ و نفخ فراوان ایجاد می‌شود.
تهوع یا استفراغ	تهوع خفیف تا متوسط که به‌ویژه در صبح یا پس از صرف غذا بروز می‌کند.
کاهش اشتها و لاغری	در اثر التهاب و کاهش ترشح اسید طبیعی معده، تمایل به غذا خوردن کاهش میباید.
احساس طعم تلخ یا ترش در دهان	به دلیل بازگشت اسید معده این اتفاق میفتد.
مدفوع تیره یا وجود خون پنهان	در موارد پیشرفته که زخم معده یا زخم اثنی‌عشر ایجاد شده باشد، ممکن است خون‌ریزی گوارشی خفیف رخ دهد.
علائم غیرمستقیم یا کمتر شایع
کم‌خونی فقر آهن	به دلیل خونریزی‌های میکروسکوپی معده که باعث کاهش آهن در بدن می‌شود.
بوی بد دهان	به علت حضور باکتری و تخمیر مواد غذایی در معده

بیشتر بخوانید رفلاکس معده چگونه درمان میشود؟

انواع میکروب معده کدامند؟

انواع میکروب‌ها در معده حضور دارند که به دو نوع بیماری‌زا و غیر بیماری‌زا تقسیم میشوند. بسیاری از این میکروب‌ها فلور طبیعی معده و روده انسان‌اند؛ یعنی میکروب‌هایی که به طور طبیعی در دستگاه گوارش ساکن‌اند و در شرایط عادی ضرری برای ما ندارند.

برخی از این گونه‌ها فرصت‌طلب‌اند یعنی در شرایطی که سیستم ایمنی ضعیف شده بیماری ایجاد میکنند و در حالت عادی غیربیماری‌زا هستند.

تصویر

نام باکتری (Scientific Name)	نقش و توضیح علمی
Helicobacter pylori	عامل اصلی گاستریت، زخم معده و در موارد نادر سرطان معده
.Streptococcus spp	فلور طبیعی دهان و معده؛ معمولاً بی‌ضرر و محافظ
.Lactobacillus spp	پروبیوتیک مفید؛ تولید اسید لاکتیک و مهار رشد میکروب‌های مضر
Veillonella parvula	بی‌هوازی دهانی؛ به تنظیم اسید معده و تعادل فلور کمک می‌کند
Bacteroides fragilis	بی‌ضرر در حالت طبیعی ولی در شرایط نامتعادل می‌تواند التهاب‌زا شود
Prevotella melaninogenica	بی‌هوازی؛ در التهاب مزمن معده نقش دارد
Fusobacterium nucleatum	ارتباط با التهاب و تغییرات سلولی معده
Corynebacterium spp.	فلور طبیعی پوست و دهان؛ در معده معمولاً بی‌ضرر است
Cutibacterium acnes	گاهی در معده یافت می‌شود؛ نقش دقیق آن هنوز نامشخص است.
Neisseria spp.	گونه‌های غیر بیماری‌زا؛ حضور زیاد ممکن است نشانه تغییر فلور باشد.
Pseudomonas aeruginosa	فرصت‌طلب؛ در افراد با ایمنی ضعیف می‌تواند التهاب ایجاد کند.
Clostridium spp.	بی‌هوازی؛ در شرایط ناپایدار فلور معده ممکن است سبب التهاب شود.

میکروب معده چگونه منتقل میشود؟

میکروب معده معمولاً از طریق تماس مستقیم دهان با دهان (مثل استفاده از قاشق یا لیوان مشترک)، مصرف آب یا غذای آلوده، یا تماس با مدفوع فرد مبتلا منتقل می‌شود.
بهداشت دهان و شستن دست‌ها قبل از غذا از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری از انتقال هلیکوباکتر است.

احتمال ابتلا به این بیماری در افراد دارای سابقه خانوادگ هلیکوباکتر پیلوری، مصرف سیگار و الکل، استرس مزمن، مصرف زیاد داروهای ضدالتهاب (NSAID) بیشتر است.

برای پیشگیری از ابتلا به میکروب معده چه کنیم؟

رعایت بهداشت فردی یکی از مهم ترین روش‌های پیشگیری از ابتلا به هلیکوباکتر است.

پیشگیری از این باکتری نیز مثل بقیه میکروارگانیسم ها با رعایت بهداشت فردی امکان پذیر است:

شستن دست‌ها قبل از غذا
نوشیدن آب تمیز و تصفیه‌شده
پرهیز از غذا و سالاد خام در محیط‌های آلوده
خودداری از استفاده از ظروف مشترک
مصرف غذاهای تازه و پخته‌شده

روش تشخیص میکروب معده چگونه است؟

تشخیص هلیکوباکتر پیلوری با روش‌های مختلفی انجام می‌شود، از جمله:

تست آنتی‌ژن مدفوع (Stool antigen test): دقیق‌ترین روش غیرتهاجمی است. این روش معمولا روش انتخابی ماست.
تست تنفسی اوره (Urea breath test): برای بررسی وجود اوره‌آز فعال باکتری انجام میشود.
آندوسکوپی و نمونه‌برداری (Biopsy): برای بررسی التهاب یا زخم از این روش استفاده میکنیم.
آزمایش خون: معمولاً برای بررسی آنتی‌بادی‌ها، اما دقت کمتری دارد.

درمان‌های خانگی میکروب معده

میکروب معده نیز مثل دیگر بیماری‌ها توصیه‌های زیادی برای درمان‌های خانگی دارد. البته باید دقت کنید که درمان‌های خانگی فقط درمان‌های کمکی‌اند و به هیچ عنوان جایگزین داروهای تجویزی نیستند. شما می‌توانید این درمان‌ها را در کنار درمان‌های دارویی ادامه دهید. در ادامه به غذاهای مفید و مضر برای کشتن میکروب معده اشاره خواهیم کرد.

چه غذاهایی برای کشتن میکروب معده خوب است؟

میوه‌ها و سبزیجات مواد غذایی مناسب برای بیماران میکروب معده اند.

مواد غذایی بسیاری را میتوان برای میکروب معده به عنوان درمان کمکی استفاده کرد؛ بسیاری از این غذاها به کاهش التهاب معده و اسیدیته آن کمک میکنند. انواع غذاهای کمکی برای کشتن میکروب معده عبارتند از:

گروه غذایی	نمونه‌ها	توضیح علمی و اثر بر معده
میوه‌‌ها و سبزیجات غیر اسیدی	توت‌ها، بروکلی، کلم، اسفناج	سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدالتهابی؛ کمک به کاهش التهاب معده و رشد باکتری‌های مفید.
پروتئین‌های کم‌چربی	مرغ، ماهی سفید، تخم‌مرغ آب‌پز، پنیر کم‌چرب	هضم آسان و تحریک کمتر ترشح اسید؛ مناسب در رژیم ضد‌هلیکوباکتر.
مواد پروبیوتیک	ماست طبیعی، کفیر	حاوی باکتری‌های مفید (Lactobacillus, Bifidobacterium) که به تعادل فلور معده کمک می‌کنند و مانع رشد H. pylori می‌شوند.
عسل طبیعی و روغن زیتون	عسل خام، روغن زیتون بکر	دارای خاصیت ضدباکتری و ضد‌التهاب؛ کمک به ترمیم مخاط معده و کاهش رشد باکتری‌های مضر.
غذاهای ساده و کم چربی	برنج سفید، نان سفید، پاستا ساده	هضم آسان، بدون تحریک اسید؛ مناسب در دوران التهاب یا زخم معده.
اسیدهای چرب امگا ۳ و ۶	روغن ماهی، روغن زیتون	کاهش التهاب معده و بهبود عملکرد باکتری‌های مفید و ایمنی مخاط معده.

بیشتر بخوانید: منابع امگا 3 و خواص بینظیر آن

چه غذاهایی که برای میکروب معده مضرند؟

jw,dv

بیشتر غذاهایی که باعث تشدید التهاب شده ،مخاط معده را تحریک کرده و حرکات معده را کند میکنند برای این میکروب مضرند. این غذاها شامل موارد زیر است:

گروه غذایی	نمونه‌ها	توضیح علمی و اثر بر معده
غذاهای اسیدی و تند	فلفل، ترشی، مرکبات، گوجه‌فرنگی	افزایش ترشح اسید معده و تحریک بافت مخاطی؛ تشدید التهاب و سوزش معده.
غذاهای چرب و سرخ‌شده	سیب‌زمینی سرخ‌کرده، فست‌فود، گوشت چرب	کند کردن تخلیه معده و افزایش فشار اسیدی آن
غذاهای فرآوری‌شده و کنسروی	سوسیس، کالباس، غذاهای کنسروی	حاوی نیتریت و افزودنی‌های شیمیایی که رشد باکتری‌های مفید را مهار می‌کند و احتمال التهاب را بالا می‌برد.
نوشیدنی‌های گازدار و کافئین‌دار	نوشابه، قهوه، انرژی‌زاها	افزایش گاز معده و اسید؛ تضعیف فلور مفید و تحریک ترشح اسید معده.
غذاهای خیلی شور یا خیلی شیرین	چیپس، شیرینی‌ها، کیک‌های صنعتی	نمک زیاد مخاط معده را تحریک می‌کند و قند زیاد تعادل باکتریایی را برهم می‌زند.
الکل و دخانیات	نوشیدنی‌های الکلی، سیگار	آسیب مستقیم به سلول‌های معده، کاهش ترمیم مخاط و تغییر فلور میکروبی طبیعی.

آیا دارو گیاهی برای کشتن میکروب معده موثر است؟

همانطور که گفته شد درمان‌های سنتی و خانگی فقط به عنوان درمان کمکی موثرند و به هیچ عنوان جایگزین داروهای استاندارد نسیتند. ما در ادامه داروهای گیاهی مفید برای کشتن میکروب معده را با مکانیسم آنها توضیح میدهیم. با ما همراه باشید.

داروهای گیاهی پیشنهادی برای میکروب معده

پروبیوتیک‌ها (مانند ماست، کفیر، مکمل لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم)؛ حاوی باکتری‌های مفیدند که رشد و فعالیت هلیکوباکتر را کاهش می‌دهند.
سقز یونانی (mastic gum): خاصیت آنتی‌باکتریال علیه هلیکوباکتر دارد.
چای سبز: حاوی کاتچین با خاصیت ضدباکتریایی.
عسل مخصوصاً عسل مانوکا: خاصیت ضد میکروبی و کمک به کاهش هلیکوباکتر.
سیر و ریشه شیرین‌بیان (licorice): تأثیر ضد میکروبی و کمک به ترمیم زخم معده؛ البته باید به تداخلات دارویی آن دقت کنید. شیرین بیان از گیاهانی است که تداخلات دارویی شناخته‌شده‌ای و بسیاری دارد.برای اطلاعات بیشتر مقاله خواص سیر و ارزش غذایی آن را مطالعه نمایید.
روغن زیتون و آب زغال‌اخته (cranberry juice): این ترکیب از چسبندگی میکروب به دیواره معده ممانعت میکند.
زردچوبه و آلوئه‌ورا: خاصیت ضد التهابی و کمک به ترمیم مخاط معده
آویشن نیز یک دارو گیاهی برای میکروب معده است که التهاب را کاهش میدهد.

قرص میکروب معده

رژیم‌های بسیاری برای درمان هلیکوباکترپیلوری وجود دارد که رژیم سه دارویی و چهاردارویی از همه آنها بیشتر تجویز میشوند.

رژیم سه دارویی: ترکیب آنتی‌بیوتیک (معمولا آموکسی‌سیلین و کلاریترومایسین) با مهارکننده پروتون (پنتوپرازول یا امپرازول)

رژیم چهاردارویی: بیسموت ساب سیترات با ترکیب آنتی‌بیوتیک (معمولا آموکسی‌سیلین و کلاریترومایسین) با مهارکننده پروتون (پنتوپرازول یا امپرازول)

گاهی پس از این دوره آنتی‌بیوتیکی پزشک برای بازسازی میکروب‌های طبیعی از داروهایی مانند فمیلاکت برای میکروب معده استفاده میکند.

طول درمان میکروب معده

طول درمان استاندارد ۱۰ تا ۱۴ روز است و افزایش زمان درمان به ۱۴ روز اثربخشی را بالا می‌برد.
دوره درمان شامل مصرف روزانه آنتی‌بیوتیک به همراه داروهای کمکی نظیر مهارکننده اسید معده است.
حتما دوره درمان خود را برای جلوگیری از ایجاد مقاومت دارویی کامل کنید.
دو هفته بعد از اتمام رژیم دارویی، دوباره آزمایش مدفوع برای هلیکوباکتر انجام دهید.

عوارض داشتن میکروب معده

میکروب معده یا هلیکوباکتر پیلوری در حدود ۴۰–۵۰٪ افراد وجود دارد اما فقط ۱۰–۱۵٪ افراد دچار زخم یا علائم می‌شوند. [webMD]

همانطور که گفته شد بسیاری از افراد مبتلا به هلیکوباکتر، علائمی از خود نشان نمیدهند و نیازی به درمان‌ هم معمولا ندارند. اما این بیماری عوارض خفیف و جدی بسیاری دارد که عبارتند از:

التهاب و زخم معده (گاستریت یا زخم پپتیک)
درد شکمی، تهوع، نفخ و بی‌اشتهایی
کاهش وزن بدون دلیل مشخص و احساس پری زودرس
خونریزی و سوراخ شدن دیواره معده در موارد شدید
افزایش خطر سرطان معده در عفونت‌های مزمن و درمان‌نشده

کلام آخر

میکروب معده یا هلیکوباکتر پیلوری یکی از شایع‌ترین عفونت‌های گوارشی است که در بسیاری از افراد بدون علامت باقی می‌ماند. رعایت رژیم غذایی سالم، استفاده از پروبیوتیک‌ها و تکمیل دوره درمان دارویی می‌تواند از عوارض جدی آن پیشگیری کند. در نهایت، پیشگیری با رعایت بهداشت غذایی بهترین راه مقابله با این باکتری است.

سوالات متداول

آیا میکروب معده خطرناک است؟

در بسیاری از افراد بدون علامت خطری ندارد. اما در کسانی که علامت داشته یا ریسک فاکتور خاصی دارند، پزشک معمولا آن را درمان میکند. چون در این صورت ریسک ابتلا به سرطان معده بالاست.

میکروب معده چه علائمی دارد؟

درد بالای شکم(اپی گاستر)، نفخ، آروغ زیاد، تهوع، سوءهاضمه (دیس‌پپسی)؛ بسیاری از افراد هیچ علائمی ندارند اما ممکن است زخم معده ایجاد شود. درصورت داشتن علائم مزمن بهتر است به پزشک مراجعه نمایید.

آیا همه افراد مبتلا علائم دارند؟

خیر. حدود ۷۰٪ افراد آلوده هیچ علامتی ندارند. سیستم ایمنی، ژنتیک فرد، و نوع سویه‌ی باکتری تعیین می‌کند آیا عفونت علائم بالینی ایجاد می‌کند یا نه.

چگونه از ابتلا به میکروب معده پیشگیری کنیم؟

با شستن منظم دست‌ها، نوشیدن آب سالم، خوردن غذای پخته و تمیز و پرهیز از ظروف مشترک، خطر ابتلا به میکروب معده تا ۷۰٪ کاهش می‌یابد.

درمان میکروب معده چیست؟

معمولاً درمان سه دارویی است؛ یعنی ترکیبی از دو آنتی‌بیوتیک (کلاریترومایسین + آموکسی‌سیلین) + داروی کاهش اسید معده (مثل امپرازول) به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز. درمان باید کامل انجام شود.

تشخیص میکروب معده چگونه است؟

تشخیص بیماری با آزمایش مدفوع (معمولا)، تست تنفسی اوره، آزمایش خون یا آندوسکوپی همراه با نمونه‌برداری انجام می‌شود.

آیا میکروب معده دوباره برمی‌گردد؟

بله، در صورت عدم رعایت بهداشت یا درمان ناقص، امکان عود عفونت وجود دارد. اما اگر درمان کامل انجام شود و رعایت بهداشت غذایی شود، احتمال بازگشت بسیار کم است.