تغذیه و رژیم غذایی بیماران دیابتی
دیابت یا بیماری قند از جمله بیماری‌هایی است که به طور مستقیم با وضعیت تغذیه‌ای فرد مبتلا در ارتباط می‌باشد. از این رو رعایت یک برنامه غذایی مناسب می‌تواند در بهبود وضعیت قند خون این بیماران مؤثر باشد. در این مقاله از مجله ژن سبز، توصیه‌ها و گزینه‌های مناسب پیرامون رژیم غذایی بیماران دیابتی آورده شده است. با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید :
توصیه های مهم در رابطه با رژیم غذایی بیماران دیابتی
1. مراجعه به متخصص تغذیه:
بیمارانی که قند خون آنان دچار نوسان شده است، معمولاً از سوی پزشک معالج خود به یک کارشناس و یا متخصص تغذیه معرفی می‌شوند و متخصص با توجه به وضعیت فرد، رژیم غذایی مناسبی در اختیار وی قرار می‌دهد. تنظیم رژیم غذایی توسط متخصص تغذیه به همه بیماران دیابتی توصیه می‌شود.
2. کنترل وزن:
با توجه به این که بیشتر بیماران دیابتی دچار اضافه وزن و یا چاقی هستند، توصیه می‌شود جهت کنترل وزن خود، از رژیم‌های کاهش وزن و انجام فعالیت‌های بدنی بهره مند شوند. کاهش وزن در بیماران به کنترل قند خون آنان کمک می‌کند. به یاد داشته باشید که پیش از شروع هرگونه برنامه ورزشی حتماً با پزشک معالج و یا کارشناس تغذیه خود مشورت کنید.
3. افزایش تعداد و کاهش حجم وعده‌ها:
دیابت حالتی است که در آن بدن بیمار نمی‌تواند سطح گلوکز یا قند خون را، که سوخت اصلی بدن است، تنظیم نماید. بنابراین یکی از مهمترین نکات در برنامه رژیمی فرد این است که مقدار قند ورودی به بدن بیمار کنترل گردد.
برای رسیدن به این هدف بهتر است در طول روز سه وعده غذایی اصلی و سه میان وعده متعادل مصرف کنید (حدود هر 4-3 ساعت بسته به وضعیت قند خون) و هیچ وعده غذایی اصلی را حذف نکنید.
تعداد و حجم وعده‌ها باید بر اساس وضعیت قند خون و کالری مورد نیاز بیمار تنظیم گردد.
4. تنظیم یک رژیم غذایی متعادل:
دریافت یک رژیم غذایی متعادل به همه افراد و خصوصا بیماران دیابتی توصیه می‌شود. در یک رژیم متعادل از همه گروه‌های غذایی به مقدار مناسب استفاده شده و هیچ گروهی حذف نمی‌گردد.
مواد غذایی مناسب برای رژیم غذایی بیماران دیابتی
در این قسمت از مقاله، به اجزای اصلی یک رژیم غذایی پرداخته و بهترین انتخاب‌ها برای بیماران دیابتی را در هر گروه غذایی مورد بررسی قرار می‌دهیم:
1. آشتی با سبزیجات:
سبزیجات سرشار از فیبر و انواع ویتامین‌ها است که به کنترل قند و چربی موجود در خون کمک می‌کند. همچنین در مطالعات اخیر پژوهشگران تأثیر مثبت برخی سبزیجات مانند بامیه در کاهش قند خون افراد دیابتی مشخص گردیده است.
سعی کنید در وعده‌های غذایی خود از انواع سبزیجات مثل کاهو، انواع کلم، خیار، فلفل دلمه‌ای، قارچ، گوجه فرنگی و… استفاده کنید. به عنوان مثال سعی کنید در کنار وعده‌های ناهار و شام خود یک بشقاب متوسط سالاد و یا مقداری سبزیجات پخته مصرف کنید.
2. میوه‌ها:
این گروه نیز با داشتن فیبر و ویتامین‌های مختلف در تأمین یک رژیم غذایی سالم به شما کمک می‌کند. باید توجه داشته باشید که مصرف انواع میوه‌ها با رنگ‌های مختلف در طول روز (دو تا چهار واحد میوه بسته به میزان قند خون) توصیه می‌شود و نباید به یک نوع میوه خاص بسنده کرد.
البته میزان قند موجود در میوه‌های مختلف، متفاوت است. در مقاله‌های بعدی به میزان قند میوه‌ها و سبزیجات مختلف خواهیم پرداخت.
3. جانشینی قندهای ساده:
بیشتر بیماران دیابتی تصور می‌کنند که باید مقدار نان، برنج، سیب زمینی و سایر منابع کربوهیدراتی را به حداقل برسانند. این در حالیست که تنها نکته‌ای که در خصوص مصرف گروه نان و غلات در افراد دیابتی وجود دارد این است که این بیماران باید مصرف قندهای ساده مثل نان سفید، برنج سفید، قند و شکر سفید را کاهش داده و غلات، حبوبات و نان‌ها سبوسدار را جایگزین آن کنند.
این جایگزینی به معنای حذف قندهای ساده نیست بلکه به این معناست که قندهای ساده باید کمترین میزان را در رژیم این افراد به خود اختصاص دهند. در این راستا مبحث دیگری با عنوان شمارش کربوهیدرات مطرح می‌گردد که در مقالات آینده به آن خواهیم پرداخت.
4. پروتئین‌های سالم:
از بین منابع غنی از پروتئین، بهترین انتخاب برای بیماران دیابتی گوشت‌های حاوی چربی اشباع (دنبه) کمتر مانند ماهی و انواع پرندگان و مغزهای بدون نمک مانند گردو، بادام، فندق و… می‌باشد، اما شما می‌توانید از گوشت‌های دارای چربی بیشتر نیز برای ایجاد تنوع در برنامه غذایی استفاده کنید.
مصرف گوشت دام‌ها نیز، حداکثر دوبار در هفته بلامانع است. علاوه بر این بهتر است مصرف گوشت‌های چرخ شده را به دلیل میزان چربی زیاد موجود در آن به حداقل برسانید.
5. بازگشت لبنیات به رژیم غذایی:
لبنیات از مهمترین ارکان یک برنامه غذایی سالم است که در بیشتر موارد میزان مصرف آن در افراد پایین‌تر از حد توصیه شده است. شما به عنوان یک فرد دیابتی که قصد تغییر برنامه غذایی خود را دارید باید سعی کنید در طول روز حداقل دو بار از انواع مختلف لبنیات کم چرب همچون شیر، ماست، دوغ، پنیر و… استفاده کنید.
6. خداحافظی با نمکدان:
مطالعات نشان داده است که بیماران دیابتی در ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی از جمله پرفشاری خون و بیماری‌های کلیوی نسبت به افراد سالم مستعدتر می‌باشند.
یکی از مهمترین راهکارها کاهش مصرف نمک می‌باشد که سدیم را کنترل می‌کند. در نتیجه بهتر است مصرف نمک را تا حد ممکن کاهش داده و از مصرف خوراکی‌های شور خودداری نمایید.
7. آب، بهترین نوشیدنی:
مصرف آب در بیماران دیابتی به دلیل استعداد آنان در ابتلا به بیماری‌های کلیوی اهمیت ویژه‌ای دارد. سعی کنید در طول روز حداقل 10-8 لیوان آب مصرف کنید.
اضافه کردن برخی گیاهان دارویی مثل خاکشیر، پسیلیوم (تخم شربتی) و اسفرزه به آب می‌تواند به تغییر طعم آب، نگهداری آب در بدن و تنظیم قندخون کمک کند.
8. توجه به برچسب موادغذایی:
قند، چربی و نمک پنهان در موادغذایی اهمیت زیادی دارد، بنابراین توجه به برچسب موادغذایی در هنگام خرید ضروری است.
لازم است که مبتلایان به دیابت در هنگام خرید، موادغذایی دارای چربی، قند و نمک کمتر (با رنگ سبز) را انتخاب کرده و از خرید محصولات دارای برچسب قرمز خودداری نمایند.
9. مکمل‌های غذایی:
یک رژیم غذایی کامل و متعادل حاوی انواع ویتامین‌ها و موادمعدنی مورد نیاز بدن بوده و فرد نیازی به مصرف هیچ گونه مکمل غذایی یا رژیمی نخواهد داشت.
اگر چه در سال‌های اخیر مکمل‌های ویژه بیماران دیابتی به بازار عرضه شده‌اند اما تشخیص نیاز به مکمل غذایی به خصوص در بیماران برعهده پزشک معالج و یا متخصص تغذیه می‌باشد. لذا از مصرف هرگونه دارو یا مکمل بدون مشورت با درمانگر خود، خودداری نمایید.
بهتر است برای مقابله با این بیماری، یک راهکار مطمئن داشته باشید. به این منظور می‌توانید از اپلیکیشن هوشمند سبک استفاده کنید (درمورد اپلیکیشن هوشمند سبک بیشتر بخوانید).
منابع: 1) تغذیه و مراقبت مبتنی بر تشخیص. سیلویا اسکات-استامپ 2) رژیم درمانی کراوس 2016. ماهان آل.کتلین 3) رژیم درمانی و توصیه‌های تغذیه‌ای در بیماری‌های مختلف. دکتر ابراهیم فلاحی 4) Healthy Living Resources- diabetes association of Canada 5)www.ncbi.nlm.nih.gov:The Effect of Abelmoschus Esculentus on Blood Levels of Glucose in Diabetes Mellitus
