دیابت بارداری چیست؟ علت، علائم، عوارض و راه‌های درمان
دوران بارداری را شاید بتوان مهم‌ترین دوران زندگی یک زن در نظر گرفت. دورانی بسیار حساس و پرخطر که مراقبت از مادر باردار را پر اهمیت می‌کند. تأثیر این اتفاقات ممکن است سال‌ها بعد در سنین بزرگسالی جنین مشخص شود. به دلیل اهمیت بالای این دوران، مطالعات و بررسی‌های زیادی بر روی مادران باردار انجام شده است. در بین بیماری‌ها و اختلالات گوناگونی که ممکن است در بارداری برای مادر رخ دهد، دیابت بارداری یکی از شایع‌ترین آن‌هاست که روز به روز هم تعداد مبتلایان به آن در حال افزایش می‌باشد.
آنچه در این مقاله از مجله ژن سبز می‌خوانید:
- دیابت بارداری چیست؟
- علائم دیابت بارداری
- نحوه تشخیص دیابت بارداری
- عواملی که ریسک ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهند.
- تفاوت و تمایز اصلی دیابت بارداری با انواع دیابت
- عوارض و خطرات دیابت بارداری
- درمان دیابت بارداری
- رژیم غذایی برای دیابت بارداری
آنچه در این مقاله می‌خوانید :
دیابت بارداری چیست؟
همانطور که احتمالاً می‌دانید، دیابت انواع مختلفی دارد که دیابت نوع 1 و 2 و همچنین دیابت بارداری از جمله شایع‌ترین آن‌ها هستند. (برای آشنایی با انواع دیابت، می توانید به مقاله ” دیابت چیست؟ ” مراجعه کنید.)
افزایش سطح قند خون یا بهتر بگوییم اختلال سطح گلوکز خون، اصلی‌ترین نشانهٔ انواع دیابت است.
در دیابت بارداری نیز ممکن است همین اتفاق، به دلیل تغییرات هورمونی این دوران رخ دهد و سطح قند خون مادر دچار اختلال شود.
علت اصلی همهٔ انواع دیابت از جمله این نوع، عدم ترشح کافی انسولین توسط بدن است. البته خوشبختانه در اکثر موارد، دیابت بارداری پس از پایان این دوران، خوب می‌شود.
علائم دیابت بارداری
از علائم دیابت بارداری می توان به گزینه های زیر اشاره کرد:
- تکرر ادرار
- تشنگی زیاد
- گرسنگی زیاد
- کاهش وزن
- خستگی
- کج خلقی
- تاری دید
- ترمیم ضعیف زخم
نحوه تشخیص دیابت بارداری
بطور کلی 2 تا 5 درصد از مادران باردار دچار این بیماری می‌شوند. این درصد ممکن است بین 7 تا 9 درصد نیز، در افرادی که عوامل خطر بیشتری دارند، افزایش یابد.
طبق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت، لازم است هر مادر باردار بین هفتهٔ 24 تا 28 حاملگی، آزمایش غربالگری دیابت بارداری را انجام دهد تا در صورت مثبت بودن جواب آزمایش، در اسرع وقت جهت درمان، به پزشک متخصص مراجعه کند.
آن دسته از افرادی که بیشتر از 35 سال سن، اضافه وزن و یا سابقهٔ خانوادگی ابتلا به دیابت دارند، باید زودتر از این زمان ذکر شده، تست غربالگری را انجام دهند.
تست تشخیصی این بیماری از طریق آزمایش خون ناشتا انجام می‌شود. چنانچه میزان قند خون مادر بالاتر از 95 باشد، نشان‌دهندهٔ وجود اختلال در کنترل قند خون مادر است. در این صورت فرد باید تست تحمل گلوکز (GTT) را نیز انجام دهد.
در تست تحمل گلوکز ابتدا یک مرتبه قند خون مادر را بصورت ناشتا اندازه گیری می‌کنند، بعد از آن مادر باید 75 گرم پودر گلوکز خوراکی را بخورد و پس از گذشت 2 ساعت، مجدد قند خون مادر را اندازه می‌گیرند. اگر میزان قند خون مادر بعد از 2 ساعت از خوردن پودر، بالاتر از 120 باشد، دیابت بارداری وی تأیید می‌شود.
مادرانی که دیابت آن‌ها تأیید می‌شود حتی پس از پایان این دوران نیز باید هر 6 تا 12 هفته، آزمایش شوند تا در صورت ابتلا به دیابت نوع 2 تحت درمان قرار گیرند.
اگر مادری، یک یا چند مورد از این عوامل را داشته باشد، باید زودتر از موعد بیان شده در دستورالعمل درمانی این بیماری، جهت انجام تست غربالگری به پزشک مراجعه کنند.
همانطور که در ابتدای بحث نیز بیان شد، علت دیابت بارداری همانند دیابت نوع 2، عدم ترشح کافی انسولین است پس در نتیجه علائمی مشابه با دیابت نوع دو دارد. یعنی پرخوری، پرنوشی و پر ادراری که از اصلی‌ترین علائم دیابت هستند.
عواملی که ریسک ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهند
- سابقهٔ خانوادگی
- ابتلا به دیابت قبل از بارداری
- چاقی
- فشارخون
- سیگار کشیدن
- ابتلای مادر به سندرم تخمدان پلی کیستیک (pcos)
تفاوت و تمایز اصلی دیابت بارداری با انواع دیابت
بیماری قندخون بارداری به تنهایی دارای علائم خاصی نیست که بتوان بین آن و سایر انواع دیابت (مخصوصاً دیابت نوع 2) تفاوتی قائل شد. تنها مشخصهٔ این نوع از دیابت، محدود بودن آن به دوران بارداری است.
اگر مادر باردار پیش از انجام تست غربالگری این علائم را در خود مشاهده کرد بهتر است هر چه زودتر به پزشک معالج خود مراجعه کند، تا اقدامات لازم جهت تشخیص و درمان بر روی وی، انجام شود.
عوارض و خطرات دیابت بارداری
این بیماری می‌تواند عوارض و خطرات جدی هم برای جنین و هم برای مادر ایجاد کند. از جمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تولد نوزاد نارس
- زایمان زودرس
- ادامهٔ دیابت پس از دوران بارداری در مادر
- به دنیا آوردن نوزاد بزرگ (سنگین‌تر از 4 کیلوگرم) (در اکثر موارد)
- اختلال قند خون نوزاد پس از تولد
- افزایش احتمال نیاز به سزارین
- پره‌اکلمسی یا مسمومیت بارداری
درمان دیابت بارداری
درمان این بیماری مشابه درمان دیابت نوع 2 می‌باشد. اصلی‌ترین و اولین راهبرد درمانی این بیماری، تغییر الگوی غذایی بیمار است. یعنی مادر باردار باید در ابتدا سبک زندگی و رژیم غذایی خود را تغییر دهد (برای اطلاع از رژیم غذایی مناسب برای افراد دیابتی، می‌توانید به مطلبی که با عنوان ” تغذیه و رژیم غذایی بیماران دیابتی” در مجله ژن سبز قرار دارد، مراجعه کنید).
پیاده‌روی مداوم روزانهٔ بین 20 تا 30 دقیقه‌ای در کنار تقسیم وعده‌های غذایی به 6 تا 9 وعده در روز می‌تواند تا حدود زیادی در کنترل این بیماری مؤثر واقع شود.
رژیم غذایی برای دیابت بارداری
به‌طور کلی رژیم غذایی دوران بارداری تفاوت‌هایی با دیگر دوران‌ها دارد. میزان انرژی مادر باردار در سه ماهه دوم بارداری بین 350 کیلوکالری و در سه ماهه سوم حدود 450 کیلوکالری بیشتر از یک زن غیرباردار با همان سن و وزن است.
طبق دستورات سازمان بهداشت جهانی، در این دوران مادر حتماً باید بین 3 تا 4 واحد لبنیات در روز دریافت کند تا ذخایر کلسیم کافی برای دوران شیردهی و همچنین رشد جنین داشته باشد.
از دیگر مواردی که در رژیم دوران حاملگی تاکید ویژه‌ای بر آن می‌شود، مصرف 4 تا 5 واحد میوه و سبزیجات است. مصرف میوه و سبزی ضمن تأمین ویتامین‌ها و املاح مورد نیاز این دوران، می‌تواند به دلیل داشتن درصد بالای فیبر، به تنظیم میزان قند خون نیز کمک کند.
زمانیکه قند خون مادر باردار با تغییر سبک زندگی، بهبود نیافت، مجبور به استفاده از دارو و حتی در حالت‌های وخیم‌تر تزریق انسولین می‌شویم.
کلام آخر…
بدون شک دوران بارداری مهم‌ترین و شاید حساس‌ترین دوران زندگی هر زن است. حس شیرین مادر شدن در کنار آغاز مسئولیت سنگین مادر بودن خود نشان‌دهندهٔ اهمیت این دوران هستند.
نکتهٔ مهم در مورد این دوران است که مرد نیز باید به عنوان همسر در کنار خانم خود باشد و هم از نظر معنوی و هم روانی و فیزیکی از همسر خود مراقبت کند تا مادر این دوران را به سلامت پشت سر بگذارد.
در کنار عوامل خطری که ذکر شد، استرس و اضطراب از جمله مواردی است که تأثیر بسیار زیادی در بروز انواع بیماری‌ها دارد. یکی از کارهایی که به کنترل این بیماری کمک می‌کند همین آرامش فکری و عدم وجود استرس و اضطراب فکری بیش از حد است. در این موارد نقش مرد در ایجاد یک محیط آرام و امن برای همسر خود، بسیار پررنگ می‌شود.
به امید سلامتی همهٔ مادران
منبع: americanpregnancy.org:Gestational Diabetes
