تحقیقات نشان می‌دهند حدود 33% از خانم‌ها در طول دوران بارداری افسردگی یا اختلال اضطراب را تجربه می‌کنند. در حالی که کمتر از 20% از آن‌ها، به دنبال درمان آن می‌روند و در اغلب موارد، درمان به تنهایی کافی نیست.
متاسفانه این افسانه که زن باردار باید خوشحال و راضی باشد هنوز رایج است، به همین دلیل ممکن است یک خانم از اینکه اوضاع روحی نامناسب خود را بروز دهد، خجالت بکشد. اما لازم نیست این درد و رنج را تحمل کند، چراکه راه‌های مطمئن و بی‌خطری برای درمان افسردگی و اضطراب در دوران بارداری وجود دارد.
آنچه در این مقاله از مجله ژن سبز می خوانید:
- افسردگی در دوران بارداری چقدر رایج است؟
- نشانه‌های افسردگی و اضطراب
- چه کسانی در معرض خطر ابتلا به افسردگی در دوران بارداری هستند؟
- خطرات افسردگی دوران بارداری
- بارداری چگونه بر افسردگی اثر می‌گذارد؟
- روش‌های درمان افسردگی بارداری
آنچه در این مقاله می‌خوانید :
افسردگی در دوران بارداری چقدر رایج است؟
ریسک افسردگی در خانم‌ها هنگام بارداری بیشتر از هر زمان دیگری است. میزان ریسک تخمین زده شده افسردگی در دوران بارداری ، در کشورهای توسعه یافته بین 7 تا 15% و در کشورهای ضعیف‌تر، این میزان، بین 19 تا 25% است. ریسک افسردگی در دوران پس از زایمان 10% می‌باشد اما در صورتی‌که فرد سابقه بیماری‌های افسردگی نیز داشته باشد این میزان به 50% می‌رسد.
نشانه‌های افسردگی و اضطراب
تشخیص افسردگی و تغییر رفتار در دوران بارداری بحث برانگیز است چون برخی از علائم آن ممکن است با علائم خود بارداری اشتراک داشته باشند. مثل تغییراتی در اشتها، میزان انرژی، تمرکز و یا خواب.
حتی کمی نگران بودن در مورد سلامت بارداری و غیره نیز طبیعی است، اما در صورتی‌که نشانه و علائم افسردگی و اضطراب را به طور دائم دارید و یا اگر توانایی عملکرد درست را ندارید، حتماً از یک مشاور کمک بگیرید و به دنبال درمان باشید.
علائم افسردگی:
- حالت افسردگی داشتن برای حداقل دو هفته
- لذت نبردن از چیزهایی که قبلاً برایتان خوشایند بوده
- کاهش علاقه و توجه نسبت به دنیای اطراف
- احساس گناه
- احساس بی‌ارزش بودن
- از دست دادن تمرکز
- تغییر اشتها
- احساس ناامیدی
- فکر کردن به خودکشی
- خواب خیلی زیاد یا ناکافی
چه کسانی در خطر ابتلا به افسردگی در دوران بارداری هستند؟
در تمامی فرهنگ‌ها، فقر، فقدان آموزش و نابرابری جنسیتی، زنان را به افسردگی در دوران بارداری مستعد می‌کند. خشونت خانگی نیز خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد.
هر کسی ممکن است افسردگی یا اضطراب را در دوران بارداری تجربه کند، اما خانم‌هایی که این عوامل خطرساز را دارند، بیشتر مستعد هستند:
- سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی یا اضطراب
- سابقه اختلالات پیش از قاعدگی (PMDD)
- بارداری در سنین پایین (زیر 20 سال)
- حمایت اجتماعی ضعیف
- مادران تنها
- کسانی که در کودکی مورد تعرض جنسی قرار گرفته‌اند
- بارداری ناخواسته
- داشتن اختلافات زناشویی
- مطلقه یا بیوه شدن
- تجربه اتفاق ناخوشایند یا استرس‌زا در سال گذشته
- داشتن احساس دوگانه در مورد بارداری
- مشکلات بارداری
- درآمد پایین
- داشتن بیشتر از سه فرزند
خطرات افسردگی دوران بارداری
افسردگی بارداری اگر درمان نشود، هم روی مادر هم بر جنین در حال رشد اثرات مخربی می‌گذارد.
. خطراتی که برای جنین دارد شامل موارد زیر است:
- نوزاد کم وزن (زیر 2500 گرم)
- نوزاد نارس (قبل از 37 هفتگی)
- نمره آپگار پایین (APGAR) که شاخص تعیین کننده میزان سلامتی نوزاد است
- ناسازگاری نوزاد در محیط خارج از رحم مثل زجر تنفسی
. خطراتی که برای مادر دارد شامل موارد زیر است:
- خودکشی
- خاتمه بارداری (سقط جنین)
- افسردگی بعد از زایمان
- روی‌آوردن به مصرف مواد مخدر و الکل
- علاقه نداشتن به نوزاد خود
- عدم توجه به سلامت جسمی
- جفت جداشده (Preeclampsia)
- زایمان پیش از موعد
- سزارین
بارداری چگونه بر افسردگی اثر می‌گذارد؟
دلایل مختلفی برای افزایش شیوع افسردگی دوران بارداری وجود دارد. بیشتر زنان از بارداری استقبال می‌کنند، اما در عین حال حاملگی یک پیشامد بزرگ فیزیولوژیکی و روانی است.
زنانی که با دیگر عوامل استرس‌زا، زندگی و با مشکلات جدی درگیر هستند، ممکن است فشار اضافی در دوران بارداری برای آن‌ها غیر قابل تحمل باشد.
بارداری همچنین شرایط خاصی را می‌طلبد که ممکن است برای یک فرد با دوران کودکی نامناسب سخت به نظر برسد. برای مثال زنی که در آستانه مادر شدن است، اما در کودکی مادر یا پدرش توجه و رسیدگی لازم را به او نداشته‌اند یا اینکه در دوران کودکی مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفته است.
تغییرات بیولوژیکی در دوران بارداری نیز تأثیر مستقیمی بر خلق و خو و رفتار فرد دارد. در طول بارداری، غلظت هورمون‌های جنسی زنانه افزایش می‌یابد و قسمت‌هایی از مغز که در تنظیمات خلقی دخیل هستند را تغییر می‌دهد. همچنین افزایش تدریجی در غلظت هورمون کورتیزول که در سیستم استرس نقش دارد نیز وجود دارد و در افراد مبتلا به افسردگی میزان بالای این هورمون یافت شده‌است.
هنوز دلایل میزان بالای برگشت افسردگی در دوران بارداری در افرادی که سابقه اختلال عاطفی دارند، مورد بررسی قرار نگرفته‌است.
روش‌های درمان افسردگی بارداری
روش‌های درمانی متعددی وجود دارد که دارویی نیستند، بنابراین به طور کلی برای جنین در حال رشد بی‌خطر هستند البته برای خانم‌هایی که به درمان دارویی نیاز دارند، گزینه‌های کم خطری نیز وجود دارند که می‌توانند اثر بخش باشند.
1. روش‌های درمان بدون دارو
راهکارهای درمانی زیر به خانم‌های باردار با افسردگی خفیف تا متوسط کمک می‌کند:
- روان‌درمانی، از جمله درمان رفتاری شناختی (CBT) که متخصص این زمینه، روش‌های جدید کنترل تفکرات و احساسات را به فرد آموزش می‌دهد.
- اسید چرب امگا 3 که در غذاهایی مثل روغن ماهی و گردو یافت می‌شود و می‌تواند به عنوان تقویت‌کننده خلق و خوی طبیعی عمل کند.
- نور درمانی، بیماران در ساعات خاصی از روز در معرض نور خورشید مصنوعی قرار می‌گیرند که این کار به کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند.
- طب سوزنی، یک روش درمانی چینی است که شامل قرار دادن سوزن‌های کوچکی در مناطقی از بدن است که گمان می‌رود در خلق و خو اثر دارد.
2. درمان با داروهای ضدافسردگی
اگر درحال حاضر برای مشکل افسردگی یا اضطراب دارو مصرف می‌کنید، حتماً با روانپزشک خود قبل از قطع دارو مشورت کنید. طبق مطالعات انجام شده، در زنانی که داروهای ضدافسردگی خود را هنگام بارداری قطع می‌کنند، 68% احتمال برگشت افسردگی در دوران بارداری وجود دارد که در مقایسه با کسانی که داروهای خود را ادامه داده‌اند 26% احتمال عود بیماری وجود دارد.
زنانی که در معرض خطر عود بیماری نیستند، باید قبل از اینکه بارداری را شروع کنند، داروهای خود را کاهش دهند.
بهتر است خطرات و ریسک‌ها را به صورت فردی ارزیابی کنید تا بتوانید در مورد اینکه آیا دارو را مصرف کنید یا نه، تصمیم‌گیری آگاهانه انجام دهید.
مطالعات انجام شده در مورد اثرات داروهای ضد افسردگی بر روی جنین در حال رشد نشان می‌دهد که این داروها برای درمان افسردگی در دوران بارداری ایمن هستند، اما با این وجود، احتمال بسیار پایین نقص مادرزادی وجود دارد که شامل اختلالات قلب و جمجمه در جنین، در صورت استفاده از داروهای ضد افسردگی SSRI است. این داروها شامل فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین (Paxil) و سرترالین (Zoloft) در دوران بارداری می‌شود.
با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای داروهای ضدافسردگی صحبت کنید. او می‌تواند با شما همراه باشد تا علائم شما را مدیریت کند و یک برنامه درمان را تنظیم کند. او همچنین می‌تواند شما را به یک متخصص بهداشت روانی معرفی کند.
اگر باردار هستید و علائم افسردگی یا اضطراب بارداری دارید، با ماما یا متخصص زنان و زایمان خود صحبت کنید. او شما را برای انتخاب یک متخصص سلامت روان مناسب راهنمایی می‌کند.
منابع: www.ncbi.nlm.nih.gov:Depression during pregnancy www.parents.com:Coping With Anxiety and Depression During Pregnancy www.webmd.com:Pregnancy and Depression
