دیس‌لیپیدمی چیست؟
افزایش کلسترول پلاسما، تری‌گلیسرید، یا هر دو و یا سطح پایین HDL با عنوان دیس‌لیپیدمی شناخته می‌شود. دیس‌لیپیدمی گاهی اوقات هایپرلیپیدمی (Hyperlipidemia) نیز خوانده می‌شود که به کلسترول بالا اشاره دارد.
سطوح غیرطبیعی چربی با ایجاد آترواسکلروز (سخت‌شدن شریان‌ها) یک عامل خطر شناخته‌شده برای بیماری‌های قلبی عروقی است.
برخی مطالعات نشان داده‌اند که درمان دیس‌لیپیدمی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را در حدود ۳۰ درصد یا بیشتر در عرض ۵ سال کاهش دهد.
آنچه در این مقاله از مجله ژن سبز می خوانید:
- مواردی که به عنوان دیس‌لیپیدمی شناخته می‌شوند
- دیس‌لیپیدمی چقدر جدی است و چه علائمی را می‌تواند ایجاد کند؟
- علائم دیس‌لیپیدمی
- عوارض ناشی از دیس‌لیپیدمی
- علل و عوامل خطر (ریسک فاکتورهای) دیس‌لیپیدمی
- چه چیزی به عنوان کلسترول بالا شناخته می‌شود؟
- داروهای مورد استفاده برای درمان دیس‌لیپیدمی
آنچه در این مقاله می‌خوانید :
مواردی که به عنوان دیس‌لیپیدمی شناخته می‌شوند
- فقط افزایش کلسترول (هایپرکلسترولمی)
- فقط افزایش تری‌گلیسریدها (هایپرتری‌گلیسیریدمی)
- افزایش میزان کلسترول و تری گلیسیرید (هایپرلیپیدمی مخلوط یا ترکیبی)
شایع‌ترین نوع دیس‌لیپیدمی، ناشی از سطوح LDL (کلسترول بد) بالا است که گاه به صورت ژنتیکی به ارث برده می‌شود و به آن، هایپرکلسترولمیای خانوادگی می‌گویند، اما این بیماری می‌تواند ناشی از عادات ناسالم یا بیماری‌های دیگر نیز باشد.
بسیاری از اوقات هیچ علائمی وجود ندارد.
علاوه بر داشتن تری‌گلیسیرید بالا، سطوح پایین HDL (کلسترول خوب) جزء دیگری از دیس‌لیپیدمی است که آن نیز عللی مشابه با علل بالا بودن LDL دارد مثل ژنتیک، رژیم غذایی نامناسب، چاقی، مصرف دارو و…
دیس‌لیپیدمی چقدر جدی است و چه علائمی را می‌تواند ایجاد کند؟
طیف وسیعی از اختلالات هایپرلیپیدمی وجود دارد که بزرگسالان را درگیر می‌کند. بعضی از این اختلالات جدی‌تر از بقیه‌اند. هنگامی که دیس‌لیپیدمی خفیف باشد ، ممکن است فرد هیچ علائمی نشان ندهد، اما در دیس‌لیپیدمی شدید نیاز به مراقبت‌های فوری و مداوم وجود دارد.
هنگامی که علائم این اختلال نمایان می‌شوند، اغلب، فرد از سایر بیماری‌های مرتبط با دیس‌لیپیدمی نیز رنج می‌برد. این بیماری‌ها عبارتند از:
- بیماری‌های عروق
- بیماری عروق کرونر
- سکته مغزی
- بیماری شریانی محیطی
علائم دیس‌لیپیدمی
- درد شکمی، تهوع و استفراغ
- فتق زانتوموس (ضایعات کوچک کپسولی قرمز یا زرد رنگ) بیشتر روی پاها، زانوها، آرنج‌ها، کمر یا باسن
- درد ماهیچه و استخوان
- افت حافظه، سردر‌گمی و سایر مشکلات عصبی در موارد شدید
- سفید و کرمی‌شدن ظاهر شریان‌ها و رگ‌های شبکیه‌ای
- نوروپاتی
- در برخی موارد علائم مرتبط با بیماری قلبی یا حتی سکته مغزی، مانند درد قفسه سینه، دشواری تنفس، بی‌حسی و سوزش در سینه
هنگامی که فرد عوامل خطر دیگری نیز برای بیماری‌های قلبی و عروقی داشته باشد، دیس‌لیپیدمی می‌تواند عوارض بیشتری داشته باشد. این عوامل خطر شامل موارد زیر می‌باشد:
- سابقه‌ی فشار خون بالا
- سندروم متابولیک
- چاقی
- دیابت
- سابقه‌ی خانوادگی برای بیماری‌های قلبی عروقی
عوارض ناشی از دیس‌لیپیدمی
- افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی
- هایپرلیپیدمی یا افزایش چربی خون (بیشتر بخوانید: عوارض چربی خون بالا)
- داشتن سطوح پلاسمایی پایین HDL
- هنگامی که تری‌گلیسرید بسیار بالاست
علل و عوامل خطر (ریسک فاکتورهای) دیس‌لیپیدمی
علت اساسی دیس‌لیپیدمی هم ژنتیک (علت اصلی) و هم مرتبط با شیوه‌ی زندگی (علت ثانویه) در نظر گرفته می‌شود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که در کشور‌های صنعتی از جمله ایالات متحده، اکثریت موارد دیس‌لیپیدمی، به علت عوامل ثانویه است. این علل در مورد افرادی بیشتر است که شیوه‌ی زندگی ناسالم مانند بی‌تحرکی و داشتن رژیم غذایی غنی از غذاهای فرآوری‌شده‌ی حاوی چربی اشباع، کلسترول و چربی‌های ترانس، دارند.
عوامل مداخله کننده‌ای که می‌توانند باعث دیس‌لیپیدمی شوند یک مورد یا بیشتر از موارد زیر را شامل می‌شوند:
- ژنتیک ارثی؛ جهش‌های خاص ژنتیکی می‌توانند باعث تولید بیش از حد تری‌گلیسرید، LDL کلسترول بالا یا کمبود HDL کلسترول شوند.
- سایر بیماری‌ها مانند دیابت، بیماری‌های عروقی و چاقی
- رژیم غذایی بد مانند رژیم‌های سرشار از مواد غذایی فراوری شده، فست فود‌ها، چربی‌های ترانس، و چربی‌های اشباع و یا کلسترول منابع ناسالم.
- چربی‌های ترانس، اسیدهای چرب تک یا چند غیر اشباع هستند که به آنها اتم‌های هیدروژن اضافه شده است. با وجود ارتباط این چربی‌ها با برخی مشکلات سلامتی، آنها در بسیاری از غذاهای فرآوری شده برای کمک به بهبود بافت، عمر مفید و عطر و طعم بهتر، استفاده می‌شوند.
- شیوه‌ی زندگی بی تحرک و یا فعالیت بسیار کم
- مصرف الکل بالا
- بیماری‌های کبدی یا نارسایی کلیوی
- کم کاری تیروئید
- استفاده از داروهای به خصوصی مثل تیازید‌ها، بلاک‌کننده‌های کانال بتا، رتینوئید‌ها، عوامل ضد رترو ویروسی بسیار فعال، سیکلوسپورین، تاکرولیموس، استروژن و پروژسترون، و گلوکو‌کورتیکوئید‌ها
- سیگار کشیدن و یا استفاده از تنباکو یا نیکوتین
- استفاده از استروئید‌های آنابولیک
- عفونت HIV
- سندروم نفروتیک
دیابت به عنوان یک “علت ثانویه مهم” دیس لیپیدمی در نظر گرفته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد درصد بالایی از بیماران دیابتی به ویژه افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند ترکیبی از TG بالا، LDL بالا و HDL پایین دارند.
کسانی که دیس‌لیپیدمی دیابتی دارند، اگر وضعیت آنها کنترل نشود، در معرض خطر ابتلا به عوارض شدید‌تری هستند. برای مثال، اگر عواملی همچون افزایش میزان کالری دریافتی، عدم فعالیت بدنی و قرار گرفتن در معرض سموم یا استرس رخ دهد، عوارض بیماری شدید‌تر خواهد بود.
درمان متعارف دیس لیپیدمی
هدف درمان دیس‌لیپیدمی جلوگیری از پیشرفت بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی عروقی، آترو اسکلروتیک، سندرم‌های حاد کرونری، سکته مغزی، حمله ایسکمیک گذرا یا بیماری شریانی محیطی است.
پزشک شما می‌تواند با اندازه گیری سطوح خونی لیپید‌های مختلف، به تشخیص بیماری دیس‌لیپیدمی کمک کند و یا شرایط را کنترل کند. میزان لیپید کل، با اندازه گیری غلظت لیپید و لیپو‌پروتئین خون معمولا بعد از ۱۲ ساعت ناشتایی تعیین می‌شود.
لیپیدها و لیپو‌پروتئین‌هایی که معمولا غلظت آنها برای تشخیص دیس‌لیپیدمی اندازه گیری می‌شود شامل: کلسترول تام، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری‌گلیسیرید می‌باشند.
اگر علائم بیماری به سایر اختلالات مربوط باشد، پزشک ممکن است اندازه گیری میزان موارد زیر را نظر لازم بداند:
- گلوکز ناشتا (FBS)
- آنزیم‌های کبدی (AST , ALT , ALK.ph , Bill)
- کراتینین (Creatinine)
- هورمون تحریک کننده‌ی تیروئید (TSH)
- پروتئین ادرار (U.pro)
چه چیزی به عنوان کلسترول بالا شناخته می‌شود؟
کلسترول معمولا به صورت میلی‌گرم کلسترول در دسی لیتر خون اندازه گیری می‌شود. اگر سطوح کلسترول تام خون ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر یا بالاتر باشد، این میزان به عنوان کلسترول بالا در نظر گرفته می‌شود.
حد مرزی کلسترول بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی‌گرم در هر دسی لیتر است. درمان معمولا هنگامی توصیه می‌شود که یک یا چند مورد از عوامل خطر زیر اتفاق بیافتد:
- کلسترول LDL بالای ۷۰ تا ۸۰ میلی گرم در دسی‌لیتر (۱.۸۱ تا ۲.۰۷ میلی مول در لیتر) برای بیماران قلبی و یا کسانی که در معرض عوامل خطرزای متعدد هستند.
- سطوح تری‌گلیسیرید بالا (بیشتر از ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا ۵.۶۵ تا ۱۱.۳ میلی‌مول در لیتر)، به ویژه اگر همراه با کلسترول LDL بالا یا HDL پایین باشد و یا فرد سابقه‌ی خانوادگی بیماری قلبی داشته باشد.
- سطح کلسترول LDL بالاتر از ۱۰۰ میلی‌گرم/دسی لیتر ۲.۵ (mmol/l) در افراد دیابتی
توصیه می‌کنیم مطلب “راهکارهای افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد” را در مجله ژن سبز مطالعه کنید.
داروهای مورد استفاده برای درمان دیس‌لیپیدمی
درمان دیس لیپیدمی معمولا شامل تغییرات شیوه‌ی زندگی مانند تغییر رژیم غذایی و افزایش تمرینات و گاهی نیز همراه با مصرف چند دارو برای کاهش سطوح بسیار بالای کلسترول تام و تری‌گلیسیرید می‌شود.
دستورالعمل‌های انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می‌کنند، برای بیمارانی که در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی هستند، از درمان دارویی استفاده شود.
داروهایی که ممکن است برای کلسترول LDL بالا استفاده شوند عبارتند از: استاتین‌ها، اسیدهای صفراوی، ایزیتیمیب، نیاسین و احتمالا داروهای دیگر.
برای تری‌گلیسیرید بالا، داروها می‌توانند شامل نیاسین، فیبرها، اسیدهای چرب امگا ۳ و غیره باشند.
اگرچه افزایش سطوح کلسترول HDL می‌تواند برای برخی مفید باشد، اما همیشه مورد نیاز نیست. سطوح HDL بالا همیشه از بیماری های قلبی عروقی جلوگیری نمی‌کند و همیشه برای درمان مورد نیاز نیستند. برای مثال، وقتی فردی به طور ژنتیکی HDL پایینی دارد، اگر عوامل خطر دیگری نداشته باشد یا شیوه ی زندگی مناسبی داشته باشد، در معرض ابتلا به بیماری های قلبی عروقی نیست.
اگر بیماری، به نوعی از دیس‌لیپیدمی به نام چیلومیکرونمیک که باعث پانکراتیت حاد می‌شود مبتلا باشد، لازم است در بیمارستان بستری شود و یا تحت درمان با انسولیزاسیون قرار گیرد.
References: draxe.com:Dyslipidemia Causes + 5 Tips to Manage It Naturally www.healthline.com:Dyslipidemia: What You Need to Know www.healthline.com:The Liver and Cholesterol: What You Should Know
