چربی خون یا هایپرلیپیدمی (Hyperlipidemia) واژه‌ای است که به افزایش چربی در خون فرد اشاره می‌کند. هنگامی که شما یک ماده خوراکی میل می‌کنید، پس از چند ساعت چربی موجود در آن وارد گردش خون شما شده تا به محل ذخیره و یا ساخت چربی‌های مورد نیاز بدن (عمدتاً کبد) برسد. البته بخشی از چربی موجود در خون شما در داخل بدن تولید می‌شود و ارتباطی با غذای مصرفی شما ندارد.

به طور کلی چربی‌ها یا لیپیدهای موجود در خون را به دو دسته کلسترول و تری‌گلیسرید تقسیم بندی می‌کنند که بالا رفتن سطح یکی یا هر دوی آنها (بیشتر از مقدار طبیعی) در خون، در اصطلاح عام ” چربی خون ” نامیده می‌شود.

آنچه در این مقاله از مجله ژن سبز می خوانید:

  • انواع لیپیدهای موجود در خون
  • علائم هایپرلیپیدمی یا چربی خون
  • میزان طبیعی چربی در خون
  • عوارض ابتلا به چربی خون یا هایپرلیپیدمی

انواع لیپیدهای موجود در خون

1. تری‌گلیسرید

این نوع چربی، رایج‌ترین چربی موجود در بدن ماست. در واقع شکل ذخیره‌ای چربی در بدن ما تری‌گلیسرید نامیده می‌شود و همان چربی سفید رنگ ذخیره شده در زیر پوست می‌باشد.

2. کلسترول

این ماده نوع دیگری از چربی است که در همه قسمت‌های بدن وجود دارد.

کلسترول خود شامل دو نوع است که با کلسترول خوب (HDL) و کلسترول بد (LDL) شناخته می‌شوند. جالب است بدانید که این دو نوع چربی برخلاف هم عمل می‌کنند به این معنی که افزایش کلسترول بد خطرناک بوده و برعکس، افزایش کلسترول خوب مفید است.

علائم هایپرلیپیدمی یا چربی خون

این اختلال به طور معمول هیچ‌گونه علامت بالینی ویژه‌ای ندارد و هیچ یک از افراد مبتلا به آن نمی‌توانند بیان کنند که از چه زمانی به این بیماری مبتلا شده‌اند. تنها راه تشخیص آن، انجام آزمایش خون و سنجش میزان چربی‌های موجود در خون می‌باشد. این آزمایش از تست‌های معمول پزشکی است و در همه آزمایشگاه‌ها قابل انجام می‌باشد.

میزان طبیعی چربی در خون چقدر است؟ - ژن سبز

از آنجا که سطوح غیرطبیعی چربی‌های موجود در خون که شامل، افزایش سطح‌ تری‌گلیسرید، کلسترول کل و LDL و کاهش سطح HDL ( دیس‌لیپیدمی )، می‌باشد، زمینه ساز ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است، بنابراین توصیه می‌شود که همه افراد بالای 20 سال، به خصوص افرادی که سابقه هایپرلیپیدمی یا بیماری‌های قلبی عروقی مثل پرفشاری خون و سکته قلبی در خانواده درجه یک آنها وجود دارد، سالانه حداقل یکبار وضعیت چربی خون خود را مورد آزمایش قرار دهند.

چنانچه نتیجه آزمایش چربی خون فرد طبیعی باشد، می‌تواند تا پیش از 40 سالگی هر 5 سال، از 40 تا 50 سالگی هر 2 سال و پس از 50 سالگی سالانه یکبار وضعیت چربی خون خود را کنترل کند.

نکته قابل توجه این است که در مراحل پیشرفته بیماری، که در صورت وجود سطوح بالای چربی در خون به مدت طولانی و بدون درمان ایجاد می‌شود، ممکن است علائم دیگری نیز ایجاد شود. این علائم به محل رسوب چربی بستگی دارد. به عنوان مثال، رسوب چربی در عروق قلبی موجب درد قفسه سینه، حمله و ایست قلبی می‌شود. گاهی رسوب چربی در رگ‌های مغزی، منجر به کاهش خون‌رسانی به مغز و ایجاد علائمی همچون سرگیجه، سردرد و سکته مغزی می‌گردد.

میزان طبیعی چربی در خون

همانطور که گفته شد، تشخیص این اختلال صرفاً با انجام آزمایش خون امکانپذیر است. مقدار طبیعی هر یک از اجزای چربی در خون افراد به صورت زیر می‌باشد:

نوع چربیمحدوده طبیعی    محدوده مرزی    محدوده خطرناک
تری‌گلیسرید (TG)کمتر از 150150 تا 199 بیشتر از 200
کلسترول کلکمتر از 200200 تا 239بیشتر از 240
کلسترول خوب (HDL)بیشتر از 6050 تا 60کمتر از 40 در مردان و کمتر از 50 در زنان
کلسترول بد (LDL)کمتر از 100100 تا 129بیشتر از 130

عوارض ابتلا به چربی خون یا هایپرلیپیدمی

چربی خون به تنهایی یک مشکل محسوب نمی‌شود بلکه مشکل از جایی شروع می‌شود که سطح چربی‌ها در خون فرد، از مقدار خاصی فراتر رود. در چنین حالتی چربی به تدریج در رگ‌های خونی بیمار رسوب کرده و موجب پیدایش بیماری‌های مختلف می‌گردد.

رسوب چربی در دیواره رگ‌ها، باعث سخت شدن و تنگی عروق می‌شود که به مرور، خون‌رسانی به عضو پیش رو را مختل می‌سازد. چنانچه عضو مورد نظر از اعضای حیاتی و حساس بدن مثل قلب و یا مغز باشد، نتایج ناراحت کننده‌ای همچون ایست قلبی، سکته قلبی یا مغزی، فلج و حتی مرگ بیمار را در پی خواهد داشت.

در بعضی از موارد چربی رسوب یافته از دیواره رگ جدا شده و به صورت یک لخته در مسیر گردش خون به راه می افتد، تا جایی که قادر به عبور از رگ نبوده و توقف کند. در چنین حالتی نیز رگ مسدود شده و خون‌رسانی به عضو، که ممکن است دست، پا، مغز و… باشد، محدود می‌گردد.

درد و کبودی ناگهانی در اندام‌های انتهایی بدن مانند دست‌ها و پاها می‌تواند نشان دهنده گرفتگی عروق در این قسمت‌ها باشد.

نکته مهم: همانطور که می‌دانید، عارضه دیگری که مانند افزایش چربی خون، در دسته دیس لیپیدمی قرار می‌گیرد، کلسترول است که ما در مطلبی دیگر به “راهکارهای افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد” پرداخته‌ایم و شما را به مطالعه آن دعوت می‌کنیم.

در مقالات بعدی به روش‌های کنترل و درمان چربی خون می‌پردازیم. چربی خون را جدی بگیرید!